Κατά τη διάρκεια του πολέμου η καλλιτεχνική δράση ήταν φυσικό να υποχωρεί στην πολιτική. Τότες είναι που ακριβώς οι φουτουριστές απόδειξαν, χωρίς πια κανένα πρόσχημα, τη βαθύτατη συνάρτηση του κινήματος των με τις πολιτικές και κοινωνικές επιδιώξεις της κοινωνικής τάξης που ανήκαν. Και πραγματικά, το πολιτικό φουτουριστικό κόμμα ίδρυσε πολιτική εφημερίδα, τη «Φουτουριστική Ρώμη», που πρωτοστάτησε στην ίδρυση των πρώτων πολιτικών fascio (φάσιο=σύνδεσμος) στο Μιλάνο, στη Ρώμη, στη Φλωρεντία, στη Φερράρα, στον Τάραντα και στην Περούτζια. Τα φάσιο αυτά ήταν οι πρόδρομοι του σημερινού φασισμού.

 

Οι φουτουριστές, άλλωστε, δεν αρνούνται ότι υπήρξαν οι πρώτοι φασιστές. Προσπαθώντας όμως να διαστείλουν κάπως την καταγωγή τους και αυτό με σκοπό της εξαπάτησης της μάζας, διατείνονται ότι επέδρασαν απλώς και καθωδήγησαν ιδεολογικά το φασισμό στα πρώτα πολιτικά του βήματα. Η αλήθεια όμως είναι πως και ο φουτουρισμός και ο φασισμός – ο ένας ως ιδεολογικό και καλλιτεχνικό κίνημα, ο άλλος ως καθαρά πολιτικό και ταξικό, γεννήθηκαν από μια και την ίδια τάξη, αντικαθρέφτισαν τις ανάγκες της και ώθησαν, ως τα άκρα όρια, τις διεκδικήσεις της. Ο φουτουρισμός επέδρασε στο φασισμό με την έννοια ότι το καλλιτεχνικό κίνημα προϋπήρξε του πολιτικού – όπως συνηθέστατα συμβαίνει στην ιστορία όταν οι πρωτοπόροι των διεκδικήσεων μιας τάξης προέρχονται από την καλλιτεχνική στρατιά και όχι από την πολιτική. Άλλωστε διανοούμενοι και πολιτικοί έχουν βασικά την ίδια αφετηρία, την ιδεολογία της τάξης που απ’ αυτήν προέρχονται και που αυτή τους εμπνέει, εκδηλώνονται όμως οι πρώτοι ή οι δεύτεροι ανάλογα με τις κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες της χώρας τους και της εποχής τους. Αν όμως ο φουτουρισμός επέδρασε στο φασισμό, ο φασισμός απ’ την άλλη μεριά – που δεν είναι παρά η πολιτική πλευρά του φουτουρισμού – επέδρασε και άφησε τη σφραγίδα του στον καλλιτεχνικό φουτουρισμό.

 
Το φαινόμενο αυτό δεν παρατηρήθηκε μόνο στην Ιταλία όπου οι όροι «φασισμός» και «φουτουρισμός» πολιτογραφήθηκαν κι απόκτησαν καταγωγή και οικογένεια. Παρατηρήθηκε, αντίθετα, σε παγκόσμια κλίμακα όπου ο φουτουρισμός, χωρίς όνομα και χωρίς νόμους, δηλαδή συνταγές, αλλά ως τάση ήταν, όπως είπαμε, διάχυτος. Στο καλλιτεχνικό, επιφανειακά πρωτοπορειακό αλλά και στην κοινωνική του ουσία βαθύτατα συντηρητικό, κίνημα της αστικής τάξης για την ανανέωση της μορφής δεν έμεινε χωρίς επίδραση το κήρυγμα των πολιτικών «αναμορφωτών». Όταν όμως φτάνει η στιγμή για να επιβληθεί η πολιτική δράση του φουτουρισμού, καλλιτεχνικός και πολιτικός φουτουρισμός συμβαδίζουν, ή για να είμαι ακριβολεκτικώτερος, ο πολιτικός φουτουρισμός, ο φασισμός, χειραγωγεί τον καλλιτεχνικό.

 
Στην Ιταλία, ο Μαρινέττι και ο Μουσολίνι φυλακίζονται στη Ρώμη, στις 12 τ’ Απρίλη του 1915, για τις διαδηλώσεις που ωργάνωσαν για να παρασυρθεί η Ιταλία στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ. Στα 1919 οι φουτουριστές και ο Μουσολίνι φυλακίζονται ξανά στο Μιλάνο κατηγορούμενοι για φασιστική απόπειρα κατά της… ασφάλειας του κράτους και για την οργάνωση ενόπλων δυνάμεων. Στενοί λοιπόν οι δεσμοί ή μάλλον δυο συνεπείς διακλαδώσεις ενός «κινήματος» που ήταν η λογική συνέπεια της ανάγκης για την περιφρούρηση των κατακτήσεων και την επέκταση των διεκδικήσεων της αστικής τάξης της Ιταλίας.
Τη στενή αυτή σχέση μεταξύ φουτουρισμού και φασισμού δεν έλειψαν άλλωστε να μας δώσουν, στην πρόσφορη εποχή, ούτε αυτοί οι αρχηγοί των δυο διδύμων κινημάτων με ευγλωττία που δε μπορεί να απατήσει κανένα.

 
«Είμεθα ένας νέος λαός που θέλει και οφείλει να δημιουργήσει – έλεγε ο Μουσολίνι στους ξένους δημοσιογράφους σα 1914. Αρνούμεθα να λειτουργήσουμε σαν ένα συνδικάτο ξενοδόχων ή μουσειοφυλάκων. Το καλλιτεχνικό παρελθόν μας είναι θαυμαστό. Αλλά εγώ, τουλάχιστο, δεν έχω πατήσει δυο φορές το πόδι μου σ’ ένα και το ίδιο μουσείο…».

 
Περιλαμβάνοντας μάλιστα τη θεότητα του φουτουρισμού, την ταχύτητα, στο πολιτικό πρόγραμμα του φασισμού, εδήλωσε τα εξής σε μια επίσκεψή του στα εργοστάσια της Ρώμης:

 
«Η Κυβέρνησις, της οποίας έχω την τιμήν να προΐσταμαι, είναι μια κυβέρνηση ταχύτητος… Απομακρύνει από τον δρόμον της όλες τις βραδύτητες της εθνικής ζωής. Το Κολιζέουμ και το Φόρουμ είναι το παρελθόν και μεις θέλουμε να δημιουργήσουμε τις πόλεις του μέλλοντος. Ανήκουμε σε μια γενιά οικοδόμων που με μπράτσα και μυαλά πειθαρχημένα θέλουνε να πραγματοποιήσουν το ιδανικό μιας δυνατής Ιταλίας, μιας Ιταλίας παραγωγικής, και όχι παράσιτης».

 
Αυτά όμως, με τις ίδιες σχεδόν φράσεις, διακήρυττε και ο φουτουρισμός από το 1908:

 
«Τον καθημερινό ηρωϊσμό, την αγάπη του κινδύνου (το «ζην επικινδύνως» έγινε σύνθημα και του Μουσολίνι) τη βία, θεωρούμενη ως επιχείρημα, (η θεοποίηση των προθέσεων της μπουρζουαζίας) την αποθέωση της ταχύτητας, το νέο, την πρωτοτυπία, την αισιοδοξία, τη δύναμη, την επανάσταση, τον πόλεμο. Την παράδοση της αρχής στους νέους, την πάλη κατά του συντηρητικού κοινοβουλευτισμού, της ακαδημαϊκής γραφειοκρατίας, της απαισιοδοξίας».

 
Η φθίνουσα αστική κοινωνία χρειαζόταν νέο αίμα. Οι φουτουριστές ανέλαβαν να της το προμηθεύσουν μεταγγίζοντάς της μόνο τον κούφιο ενθουσιασμό τους.

 
Ο Μουσολίνι δεν ήταν δυνατό παρά να νοιώθει βαθιά ευγνωμοσύνη προς τους φουτουριστές. Γι’ αυτό αναγνωρίζοντας τις υπηρεσίες τους προστάτευσε με κάθε τρόπο, υλικά και ηθικά, όλες τις φουτουριστικές εκδηλώσεις σ’ όλους τους καλλιτεχνικούς τομείς της νεώτερης Ιταλίας. Τα φουτουριστικά περιοδικά καλυτέρεψαν, μεγάλωσαν, αύξησαν τις σελίδες τους, έγιναν πολυτελή στην εμφάνισή τους. Ο λιτότατος «Φουτουρισμός» έγινε πλούσιος, το περίφημο «Νόϊ» («Εμείς») αποτελεί πρωτοφανή σε πλούτο και αφθονία μέσων έκδοση• διαλέξεις, συναυλίες, γιορτές, άπειρες μπροσούρες κατακλύζουν την Ιταλία και στο τέλος, σαν κωρωνίδα της αποθέωσης του φουτουρισμού, έρχεται η τελευταία «Έκθεση της Φασιστικής Επανάστασης» που στην ουσία είναι η δεκάχρονη φουτουριστική δράση του πολιτικού και καλλιτεχνικού φουτουρισμού.

 

 

ΑΝΤΡΕΑ ΖΕΒΓΑ
ΣΤΟ ΦΩΣ ΤΟΥ ΜΑΡΞΙΣΜΟΥ

Ο ΦΟΥΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

ΟΙ ΦΟΥΤΟΥΡΙΣΤΕΣ
ΥΠΗΡΕΤΕΣ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΚΟΒΟΣΤΗ, 1933