Το ιβέντ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης
https://www.facebook.com/events/957292388229709/?ref=newsfeed
Archive for Απρίλιος, 2022
Αρχίζοντας η επανάσταση του Οκτώβρη η Τέχνη βρέθηκε μπροστά σε περιπλοκές.
-Οι δεξιοί (παραστατικοί ζωγράφοι) ερμήνευαν ένα μελόδραμα μέσα σε ένα σκηνικό που άλλοτε το δανείζονταν από την αρχαία Αίγυπτο, άλλοτε από την Κλασσική Ελλάδα, ή από τις Βερσαλλίες.
-Οι αριστεροί ζωγράφοι κατεδάφισαν την παλιά τέχνη και το θετικό και υπέροχο στοιχείο που είχαν ήταν ότι όλοι τους είχαν την επαναστατική θέρμη της νεότητας, την αηδία για τα στερεότυπα για τα φετίχ, και τις καθιερωμένες αξίες.
Έχουν πολλά γραφτεί για τον πρωταρχικό ρόλο που έπαιξε ο φουτουρισμός στα πρώτα χρόνια της επανάστασης. Καθένας εξηγεί με τον τρόπο του αυτό το φαινόμενο.
Μερικοί λένε ότι η σοβιετική εξουσία αναγκάστηκε να δεχτεί τη συμμαχία των αριστερών ζωγράφων γιατί δεν είχε τίποτε άλλο να διαλέξει.
Μόνο οι αριστεροί ζωγράφοι ήταν μαζί της.
-Επίσης μιλάνε για αναλογίες μεταξύ καλλιτεχνικής αριστεράς και πολιτικής αριστεράς. Αυτό το λένε για να κατηγορήσουν τους νέους για μονομέρεια.
Νομίζω ότι η υπόθεση είναι πολύ πιο περίπλοκη.
Πριν από όλα ας σημειώσουμε ένα ιστορικό γεγονός: τόσο οι δεξιοί όσο και οι αριστεροί ζωγράφοι προσπάθησαν να συνεργαστούν με την επανάσταση.
Γιατί έμειναν μόνο οι αριστεροί;
Ο αντικειμενικός σκοπός των δεξιών ήταν να περισώσουν τα μνημεία, τις αρχαιότητες.
Αυτοί οι άνθρωποι του μουσείου είδαν την επανάσταση σαν ένα τυφώνα καταστρεπτικό. Θαμμένοι στη σκόνη των αιώνων, δεν θέλανε να ξέρουν τίποτα για το παρόν ούτε για το μέλλον.
Οι δεξιοί δεν σκέφτηκαν να κάνουν σχολές να δημιουργήσουν μια ζωντανή τέχνη, μόνο οι μούμιες τους απασχολούσαν, και η επανάσταση δεν πρόσεχε τις μούμιες.
-Η επανάσταση ζητούσε άλλα πράγματα.
-Οι ακαδημίες και οι σχολές ήταν στα χέρια αντιδραστικών καθηγητών.
Από παντού χτυπούσαν απειλητικές καμπάνες για τους ιερείς της αιώνιας τέχνης.
Έπρεπε να τους απολύσουν. Ήταν περισσότερο ένα πολιτικό αίτημα παρά αισθητικό.
Η καλλιτεχνική δεξιά δεν μπορούσε να υποστεί αυτές τις θυσίες.
-Η αριστερά υπήρξε ικανή.
Οι αριστεροί επαναστάτησαν ενάντια στο παρελθόν εν ονόματι του μέλλοντος.
Οι αριστεροί πολέμησαν με την τέχνη τους την ίδια την κοινωνία όπως και η επανάσταση όπως και το προλεταριάτο.
Πολέμησαν στο μέτωπο της οικονομίας και της πολιτικής.
Οι αριστεροί ενδιαφερόντουσαν βαθιά για την επανάσταση.
Οι αριστεροί ξεχνώντας τις παλιές πέτρες των αρχαίων εκκλησιών, αφοσιώθηκαν στην αναδιοργάνωση της εκπαίδευσης.
-Απωθημένοι πριν στα χαμηλά κοινωνικά στρώματα, ζώντας μέσα σε άθλιες παράγκες οι αριστεροί καλλιτέχνες έλαβαν την πρόσκληση της επανάστασης να συμμετάσχουν ελεύθερα στην καλλιτεχνική αναμόρφωση. Ήταν μια μεγάλη ευκαιρία, και με το λόγο και με τα έργα τους δημιούργησαν μια νέα τέχνη.
Ο αγώνας για μια νέα τέχνη δεν ήταν μονάχα αγώνας των αδικημένων ενάντια στους αδικούντες.
Ήταν επίσης ο αγώνας και των σπουδαστών. Οι Νέοι δυσαρεστημένοι από τις παλιές μεθόδους, από τη ρουτίνα της παράδοσης και τη σχολαστικότητα των καθηγητάδων, ενθουσιάστηκαν από την μεταρρύθμιση της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης που έγινε από τους αριστερούς ζωγράφους: Αλτμάν-Πουνίν-Μπρικ-Καρέφ-κλπ.
Η μεταρρύθμιση έγινε από όλους αυτούς με πολύ ενθουσιασμό και στη διάλεξη που έκαναν το 1918 χαιρέτισαν την επανάσταση του Οκτώβρη σαν δικιά τους νίκη. Κι έτσι ήταν.
Οι αριστεροί θριάμβευσαν. Στις σχολές αφού έδιωξαν τους παλιούς καθηγητάδες, άρχισαν να διδάσκουν νέοι ζωγράφοι. Στα μουσεία μπήκαν έργα του Τάτλιν, του Μαλέβιτς, του Καντίνσκι κλπ. και οργανώθηκαν εκθέσεις έργων νέων.
Οι δεξιοί αποσύρθηκαν χωρίς να δώσουν μάχη. Μερικοί από αυτούς επειδή δεν είχαν υλικά για να δουλέψουν επιδοθήκανε στη συντήρηση της παραδοσιακής ρωσικής τέχνης.
Άλλοι πέρασαν στην παρανομία, και αρκετοί με θλιμμένη καρδιά άρχισαν να δουλεύουν σαν ειδικευμένοι εργάτες. Άλλοι έπαψαν να ζωγραφίζουν, ή μετανάστεψαν κι εξαφανίστηκαν στην Ευρώπη. Μερικά «σεζανάκια» ντόπιας παραγωγής με πατριωτικές ορμές ζήτησαν προστασία κάτω από τα φτερά των παριζιάνων ή Βερολινέζων στρατηγών, και δεν έπαψαν να ελπίζουν στην καταστροφή της επανάστασης δυσφημίζοντας το έργο που γινόταν στη Σοβιετική Ένωση.
-Οι αριστεροί συνεργάστηκαν με την επανάσταση. Όμως η βοήθεια δεν ήταν απόλυτη, μια και έπρεπε πρώτα να καταπολεμηθεί η αντεπανάσταση που είχε καταστρεπτικές συνέπειες. Όλα όμως πήραν μια άλλη τροπή μετά. Αφού πέραση η μέθη των πρώτων μηνών της επανάστασης που πρόσφερε στη νέα τέχνη όλες τις δυνατότητες για να αναπτυχθεί, οι πολιτικοί αρχηγοί του Οκτώβρη παρουσίασαν τα αιτήματά τους και είπαν: «Καλλιτέχνες, σας δώσαμε όλα όσα ζητήσατε, τώρα δώστε μας όσα σας ζητάμε. Αφίσες-εικονογραφήσεις-λιθογραφίες-έργα καταληπτά σήμερα, τώρα αμέσως. Δεν έχουμε καιρό να περιμένουμε».
Οι αριστεροί καλλιτέχνες απάντησαν ότι ο σκοπός τους είναι να σηκώσουν τις μάζες στο ύψος της νέας τέχνης τους, κα να μορφώσουν την αγράμματη Ρωσία. Οι ηγέτες της επανάστασης απάντησαν: «Η επανάσταση δεν μπορεί να περιμένει για να μορφωθεί ο λαός, η επανάσταση ζητά βοήθεια τώρα αμέσως αλλιώς κανένας δεν μπορεί να ξέρει αν η ακατάληπτη τέχνη των αριστερών είναι καλύτερη από την παλιά τέχνη που είναι και καταληπτή και οικεία στις μάζες».
-Η ιδέα μιας τέχνης για της μάζες, από το Φλεβάρη του 1917 διαδόθηκε σαν επιδημία. Οι δεξιοί ζωγράφοι την εννοούν «παραστατική» και οι αριστεροί όπως είναι φυσικό «αφηρημένη» βάζοντας σε πρώτο πλάνο τη διακόσμηση χώρων.
-Ταυτόχρονα κάτι άλλο πιο ενδιαφέρον εμφανίστηκε. Παρά την έλλειψη υλικών οι αριστεροί παρουσίασαν αρκετές διακοσμήσεις δημόσιων χώρων και σύμφωνα με τις αρχές του έκαναν αγώνα εναντίον του κοινού γούστου. Τα έργα τους είχαν ένα πνεύμα διαμαρτυρίας και έτσι δεν ικανοποιούσαν τους σύγχρονούς τους που είχαν μια παραδοσιακή νοοτροπία.
-Η διακόσμηση της πλατείας Ουρίτσκι στο Λένινγκραντ το 1918, από τον Αλτμάν, που ήταν εξαιρετικής ποιότητας, έδωσε την ευκαιρία να αρχίσει η διαφωνία μεταξύ αριστερών καλλιτεχνών και πολιτικών.
Όσο η πίεση των πολιτικών γινότανε πιο έντονη και δραστική, τόσο αποκαλυπτότανε η μη προσαρμογή των αριστερών καλλιτεχνών.
Οι αριστεροί ζωγράφοι έβγαιναν από παλιές καλλιτεχνικές σειρές που είχαν εκπαιδευτεί στη ζωγραφική του καβαλέτου, και μετά αρνήθηκαν την παραστατική ζωγραφική. Ζωγράφοι καβαλέτου από χρόνια, δημιουργοί πούρας τέχνης, αν και με νέο ύφος, είχαν κάνει φετίχ την τέχνη τους με τον ίδιο τρόπο όπως και οι παλιοί ζωγράφοι.
Αυτός ήταν ο λόγος που διαφώνησαν με την επανάσταση.
Αφού πέρασε λίγος καιρός και οι πρώτοι ενθουσιασμοί, οι πολιτικοί άρχισαν να υποδαυλίζουν μια εκστρατεία ενάντια στο φουτουρισμό.
-Αρχίζουν τις πρώτες αλλαγές στην καλλιτεχνική εκπαίδευση, και όσους έδιωχναν τους αποκαλούσαν «ρεαλιστές».
-Οι δεξιοί θριάμβευσαν για κάμποσο καιρό, όμως οι πρώτοι καρπό της τέχνης τους απογοήτευσαν ακόμη και τους πολιτικούς με συντηρητική καλλιτεχνική νοοτροπία. Η επανάσταση προκάλεσε την ήττα και των δύο τάσεων-αφηρημένης και παραστατικής.
Και οι δύο τάσεις υποχώρησαν μπροστά στο αίτημα να ενωθεί η τέχνη με την κοινωνική οικοδόμηση. Αυτή η ήττα ήταν ήττα της πούρας τέχνης, της τέχνης του καβαλέτου.
-Μετά από αυτό εμφανίζεται στις γραμμές των αριστερών καλλιτεχνών, η ομάδα των «Βιομηχανιστών» προντουκτιβιστών. Αυτοί οι άνθρωποι δέχτηκαν την επανάσταση όχι κατά σύμπτωση, αλλά από ιδεολογική πίστη. Άρχισαν να αναζητούν με πείσμα τη σύνδεση της τέχνης με την κοινωνική πρακτική. Ήταν μαρξιστές από πεποίθηση και καταλάβανε την ανάγκη να κόψουν για πάντα με την πούρα τέχνη κάθε είδους συμπεριλαμβανόμενης και της αριστερίζουσας.
Άρχισαν να κριτικάρουν τις βασικές αρχές της αστικής αισθητικής-το πρόβλημα της φόρμας- κι έβαλαν το πρόβλημα της μεθόδου της καλλιτεχνικής εργασίας. Η ιδέα μιας τέχνης καθαρά προλεταριακής τους υπόδειξε τη λύση.
-Η καλλιτεχνική εργασία δεν μπορεί να νοηθεί χωρίς τη σύνδεσή της με την κοινωνική σφαίρα και αυτό που αποτελεί τη βάση στη μαζική οικοδόμηση του τώρα, δηλαδή τη βιομηχανία.
-Έτσι το πρόβλημα της «βιομηχανικής τέχνης» είναι ένα φυσιολογικό προϊόν της προλεταριακής επανάστασης και ταυτόχρονα ο βράχος που θα σπάσει τα μούτρα της η καλλιτεχνική δεξιά και αριστερά.
Έτσι κι έγινε.
Εδώ δεν πρόκειται να υποκατασταθούν οι καλλιτεχνικές φόρμες με άλλες, ούτε για πάλη τάσεων μέσα στην αστική τέχνη, μα ούτε για το πως θα γίνονται τα αντικείμενα καθημερινής χρήσης. Πρόκειται για την τελειωτική διακοπή με όλες τις μεθόδους της σύγχρονης τέχνης.
Στη συνέχεια η κατάσταση άλλαξε ριζικά και άρχισε μια διαμάχη μέσα στις καλλιτεχνικές ομάδες.
Οι αριστερές ομάδες διασπάστηκαν.
Η πλειοψηφία προσκολλημένη στη ζωγραφική του καβαλέτου, υπερφαλαγγίστηκε από την επανάσταση που πριν είχε χειροκροτήσει.
Δημιουργήθηκε μια τέτοια ψυχολογική κατάσταση και φαινόταν σαν να έδιναν τα χέρια αριστεροί και δεξιοί για να αμυνθούν από το φοβερό σκιάχτρο του «Βιομηχανισμού».
Οι βαθιές διαφορές τους δεν ξεπερνούσαν το τελάρο του καβαλέτου.Η προσκόλληση τους στη ζωγραφική του καβαλέτου του ένωνε.
-Οι πρώτοι που άρχισαν να αποχωρούν ήταν οι εξπρεσιονιστές με αρχηγότον Καντίνσκι. Το μυστικιστικό του πνεύμα υπέκυψε στην πίεση των εξτρεμιστών.
-Μετά αποχώρησαν οι Σουπρεματιστές οδηγημένοι από το Μαλέβιτς, που υποστήριζε τη ζωγραφική του καβαλέτου. Η διάσπαση ήταν αναπόφευκτη.
Το 1920 διαλύεται το Ινστιτούτο της καλλιτεχνικής κουλτούρας που ήτανστα χέρια των αριστερών καλλιτεχνών. Μετά από λίγο το Ινστιτούτο άρχισε να λειτουργεί κάτω από τη σημαία των Βιομηχανιστών.
Μετά από μια επιλογή που κράτησε καιρό και μια διαμάχη μεταξύ των αριστερών, σχηματίστηκε μια ομάδα αφηρημένων κονστρουκτιβιστών: Τάτλιν, Ροντένσκο, και την ομάδα Ομπόζου. Αποφάσισαν να μελετήσουνκαι να δουλέψουν με βιομηχανικά υλικά, σαν ενδιάμεσο στάδιο.
Σε μια ιστορική συνεδρίαση του Ινστιτούτου καλλιτεχνικών κουλτούρας αποφασίστηκε να σταματήσουν αμέσως όλες τις μελέτες και κατασκευές και χωρίς χρονοτριβή να έρθουν αμέσως σε επαφή με βιομηχανική παραγωγή.
(Μετάφραση Δανιήλ)
Απόσπασμα από το βιβλίο του Μπ. Αρβάτωφ «Τέχνη και Παραγωγή», 1926.
mauroflight 